شبکه ملی تشخیص و درمان سرطان پستان، توزیع عادلانه‌تر امکانات در کشور

دکتر آسیه الفت بخش، معاون پژوهشی و آموزشی پژوهشکده سرطان معتمد جهاد دانشگاهی
همزمان با ایام چهل و دومین سالگرد تأسیس جهاد دانشگاهی در گفت‌وگو با ایسنا، مهم‌ترین
فعالیت‌های این پژوهشکده در حوزه تشخیص و درمان سرطان پستان را تشریح کرد.

دکتر الفت‌بخش با اشاره به اهمیت توجه ویژه به بحث سلامت بانوان گفت: بانوان به دلیل نقش همسری و مادری که برعهده دارند، نقش محوری در خانواده‌ها ایفا می‌کنند و این موضوع، اهمیت و ضرورت توجه ویژه به بحث سلامت بانوان را نشان می‌دهد. بحث سلامت بانوان از چند جنبه حائز اهمیت است؛ سرطان پستان هم در ایران و هم در کل دنیا، شایع‌ترین سرطان در بین بانوان محسوب می‌شود و با توجه به شیوع بالای آن، از اهمیت زیادی برخوردار است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده سرطان معتمد تأکید کرد: با وجود شیوع بالای این سرطان در بین بانوان، این بیماری علت اول مرگ و میر بانوان نیست و همین موضوع نشان می‌دهد، در صورتی که سرطان پستان به موقع تشخیص داده شود، قابل درمان است. سرطان پستان جزو سرطان‌های محسوب می‌شود که قابلیت غربالگری و تشخیص زودهنگام دارد. این درحالی است که تعداد محدودی از سرطان‌ها از ویژگی تشخیص زودهنگام برخوردار هستند؛ یعنی این امکان وجود دارد که از طریق معاینه یا انجام برخی روش‌های غربالگری و تصویربرداری (ماموگرافی)، بتوان بروز این سرطان را قبل از تهاجمی‌شدن آن، تشخیص داده و درمان مناسب را به سرعت آغاز کرد. 

دکتر الفت‌بخش افزود: همانطور که عنوان شد، قابلیت تشخیص زودهنگام، یکی از مشخصه‌های بارز سرطان پستان است؛ یعنی حتی قبل از اینکه یک توده به شکل واضح در بافت پستان قابل لمس باشد، می‌توان با یکسری روش‌های ساده مانند معاینه‌های منظم و روش‌های تصویربرداری، بیماری را در مرحله‌های ابتدایی تشخیص داد. یکی از این روش‌ها، معاینه‌ای است که توسط خود فرد انجام می‌شود. براساس گزارش‌های جهانی، ۷۰-۶۰ درصد موارد سرطان‌های پستان، ابتدا توسط خود فرد تشخیص داده می‌شود، زیرا بافت پستان کاملاً دردسترس است و مانند اعضا و احشاء داخل شکم نیست؛ بنابراین با معاینه منظم و دقیق پستان توسط خود فرد، می‌توان وجود یک توده یا علامت غیرطبیعی در پستان را تشخیص داد.

وی تصریح کرد: بانوان باید از بافت پستان آگاهی کامل داشته باشند و بدانند که در چه قسمت‌های از پستان، غیرقرینگی وجود دارد؛ در چه قسمت‌هایی بافت سفت‌تر و در چه قسمت‌هایی نرم‌تر است. با این شناخت دقیق، اگر تغییری در هر ناحیه از بافت پستان ایجاد شود، خانم به سرعت متوجه این تغییرات می‌شود. موضوع مهم دیگر، انجام معاینه‌های منظم توسط پزشک زنان، جراح عمومی یا متخصص بیماری‌های پستان است. اگر بانوان سالی یکبار جهت انجام پاپ اسمیر به متخصص زنان مراجعه می‌کنند، معاینه پستان می‌تواند توسط همان متخصص زنان یا حتی ماما انجام شود و این کار کمک می‌کند که بیماری احتمالی در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود.

دکتر الفت‌بخش، استفاده از روش‌ تصویربرداری ماموگرافی را مهم‌ترین روش غربالگری زودهنگام سرطان پستان عنوان کرد و گفت: ماموگرافی که از سن بالای ۴۰ سال، سالی یکبار برای بانوان توصیه می‌شود، امکان تشخیص بسیار زودهنگام بیماری را حتی در «مرحله صفر» که سلول‌های تومورال به بافت‌های اطراف به هیچ عنوان دست‌اندازی نکرده‌اند، فراهم می‌کند و می‌توان گفت با این شرایط، درمان صد درد صد برای بیمار حاصل می‌شود.

                 بهره‌مندی از به‌روزترین روش‌های تشخیصی و درمانی سرطان پستان

معاون پژوهشی و آموزشی پژوهشکده سرطان معتمد تأکید کرد: با قطعیت می‌گویم که در زمینه تشخیص زودهنگام سرطان پستان در کشور (از لحاظ نیروی متخصص و تجهیزات) کمبودی نداریم. پژوهشکده سرطان معتمد جزو معدود مراکزی در کشور است که طی ۲۵ سال فعالیت، به صورت کاملاً اختصاصی روی سرطان پستان تمرکز کرده است و در حوزه روش‌های تشخیصی و درمانی  به‌روز هستیم. البته روز به روز روش‌های درمانی جدیدتری مثل ایمنی‌درمانی، سلول‌درمانی، ویروس‌درمانی برای درمان همه سرطان‌ها از جمله سرطان پستان در دنیا توسعه پیدا می‌کند. استفاده از روش‌های نوین درمانی در ایران نیز شروع شده و پژوهشکده سرطان معتمد جزو پیشگامان این روش‌های درمانی است؛ اما به هرحال این روش‌های درمانی، هزینه‌های بسیار بالایی دارند و برای همه بیماران توصیه نمی‌شود. در بحث تشخیص و درمان بیماری سرطان پستان، کار به صورت گروهی با تیم ‌تخصصی و فوق‌تخصصی انجام می‌شود.

دکتر الفت‌بخش ضمن اشاره به خدمت‌رسانی به بیماران از نقاط مختلف کشور در پژوهشکده سرطان معتمد گفت: ایرانیان مقیم خارج از کشور برای انجام معاینه و درمان به پژوهشکده معتمد مراجعه می‌کنند. با توجه به اینکه سیستم‌های بهداشتی برخی از کشورها به شکلی است که از سطوح مختلفی برای ارجاع بیمار برخوردار هستند و ممکن است بیمار، مدت طولانی در انتظار بماند تا بتواند توسط یک متخصص یا فوق‌تخصص ویزیت و درمان شود، بسیاری از ایرانی‌های مقیم خارج از کشور، درمان‌های خود را در داخل کشور انجام می‌دهند و به این نکته اذعان دارند که پزشکی در کشور ما بسیار پیشرفته است.

شبکه ملی تشخیص و درمان سرطان پستان، توزیع عادلانه‌تر امکانات تشخیصی و درمانی در کشور

عضو هیئت علمی پژوهشکده سرطان معتمد با اشاره به ضرورت ارائه خدمات مناسب تشخیصی و ‌درمانی به بیماران سراسر کشور گفت: در پژوهشکده معتمد در تهران نمی‌توانیم کل بیماران مراجعه‌کننده با علائم بیماری پستان یا سرطان پستان را پوشش دهیم وحتی اگر یک بیمارستان بسیار بزرگی هم در اختیار داشته باشیم، قادر به خدمت‌رسانی به بیماران سراسر کشور نیستیم. براساس آمار وزارت بهداشت، سالانه بیش از ۱۰-۹ هزار مورد و طی سال‌های اخیر، ۱۴-۱۳ هزار مورد جدید ابتلا به سرطان پستان در کشور داریم و نمی‌توانیم همه این بیماران را پوشش دهیم. از سوی دیگر نمی‌توان همه خدمات تشخیصی و درمانی را در تهران متمرکز کرد. بیماران از مناطق و شهرهای مختلف کشور به پژوهکشده سرطان معتمد در تهران مراجعه کنند و در این مدت با مشکل اسکان و هزینه‌های رفت و آمد مواجه هستند.

وی خاطر نشان کرد: با در نظر گرفتن همه این موارد، مسئولان جهاد دانشگاهی و پژوهشکده سرطان معتمد مصمم شدند با همکاری بسیار صمیمانه مجلس و وزارت بهداشت، مراکز مشابهی را در چند استان کشور راه‌اندازی کنند که فعلا محدود به ۱۰ تا ۱۱ مرکز در استان‌های مختلف کشور، به خصوص با تمرکز بر مناطق محروم و کمتربرخوردار و مناطقی است که بیماری سرطان پستان شیوع بیشتری در آنها دارد. با اعلام فراخوان از سوی جهاد دانشگاهی، مراکز جهاد دانشگاهی در سراسر کشور آمادگی خود را برای مشارکت در این طرح اعلام کردند. امکانات این مراکز از لحاظ فضای فیزیکی، تجهیزات و نیروی متخصص بررسی شده و در نهایت، تعدادی از آنها توسط دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی انتخاب و تلاش می‌شود تا مراکزی مشابه پژوهشکده سرطان معتمد در استان‌های منتخب، راه‌اندازی شوند. ارائه خدمات در این مراکز از نظر استانداردها و کیفیت، تحت پوشش و کنترل پژوهشکده سرطان معتمد خواهد بود؛ بدین معنا که اداره این مراکز توسط خود آنها انجام می‌شود، اما آموزش نیروی انسانی، پروتکل‌های تشخیصی و درمانی، به صورت کاملاً یکپارچه و تحت نظر پژوهشکده سرطان معتمد خواهد بود.

ورود به حوزه‌های نوین درمانی و تولید تجهیزات پزشکی همگام با دنیا

دکتر الفت‌بخش درخصوص پروتکل‌های درمانی در پژوهشکده سرطان معتمد گفت: ایمنی‌درمانی، سلول‌درمانی، ویروس‌درمانی، خطوط جدید درمان سرطان هستند که در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند. البته این روش‌ها فعلا در خط چندم درمانی قرار دارند؛ یعنی بیمار مراحل مختلف درمانی را طی می‌کند و در صورتی که به جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی پاسخ ندهد و به اصطلاح به درمان‌های ابتدایی مقاوم باشد، خطوط بعدی درمان شامل ایمنی‌درمانی، سلول‌درمانی و ویروس‌درمانی برای بیمار تجویز می‌شود.

وی خاطر نشان کرد: متخصصان مرتبط در حوزه درمان‌های نوین در پژوهشکده سرطان معتمد حضور دارند، از جمله ریاست پژوهشکده (دکتر رامین صرامی فروشانی) که ویروس‌شناس هستند و متخصصان دیگری (مانند پروفسور اردشیر قوام‌زاده، پدر پیوند مغز استخوان ایران) که در این زمینه تخصص دارند. پژوهشکده سرطان معتمد به این خطوط جدید درمانی ورود پیدا کرده است و کارآزمایی‌های بالینی سلول‌درمانی روی بیماران مقاوم به درمان آغاز شده است. البته این درمان‌های نوین صرفا مخصوص بیماران سرطان پستان نیست و سرطان‌های دیگری مثل تخمدان و خون را هم شامل می‌شود. در گام‌های بعدی، ویروس‌درمانی هم آغاز می‌شود و امیدواریم این تلاش‌ها، زمینه‌ساز شکل‌گیری و توسعه درمان‌های نوین در کشور برای کمک به بیماران باشد.

معاون پژوهشی و آموزشی پژوهشکده سرطان معتمد تأکید کرد: پژوهشکده سرطان معتمد فعالیت‌های خود را به حوزه تشخیص و درمان سرطان پستان محدود نکرده است، بلکه وارد حوزه پژوهش‌ها و فناوری‌های نوین نیز شده است و پژوهشگران این پژوهشکده در این حوزه‌ها واقعا در مرزهای دانش حرکت می‌کنند. برخی از کیت‌های تشخیصی که در کشور وجود ندارند و برای تأمین آنها نیازمند کشورهای دیگر بوده‌ایم، به همت متخصصان این پژوهشکده تولید می‌شوند تا بیماران بتوانند با هزینه پایین‌تر از این کیت‌ها استفاده کنند؛ از جمله می‌توان به کیت CTC (سلول‌های سرطانی در گردش خون) اشاره کرد. تشخیص سلول‌های سرطانی در گردش خون، بحث روز دنیا است. کیت‌های تشخیصی CTC به همت پژوهشگران این پژوهشکده تولید شده و در مرحله کارآزمایی بالینی آن هستیم. در زمینه برخی از تجهیزات پزشکی مثل سوزن‌های بیوپسی که در شرایط تحریمی به سختی آنها را تأمین می‌کنیم نیز پژوهشگران ما ورود پیدا کرده‌اند.

توجه ویژه جهاد دانشگاهی به بحث سلامت بانوان و خانواده

دکتر الفت‌بخش درخصوص فعالیت‌های جهاد دانشگاهی در عرصه‌های مختلف گفت: بیست سال است که در جهاد دانشگاهی خدمت می‌کنم؛ اوایل فقط به عنوان پزشک متخصص در این نهاد حضور داشتم و بعد به عنوان عضو هیئت علمی، فعالیتم را در جهاد دانشگاهی ادامه دادم. باعث افتخار است که جهاد دانشگاهی همیشه در حوزه‌هایی ورود پیدا می‌کند که در کشور مغفول مانده است. به عنوان مثال، پژوهشکده سرطان معتمد شاید اولین مرکز در کشور بود که به طور اختصاصی به حوزه سرطان پستان ورود پیدا کرد. بعد از این نهاد و در سال‌های بعد، دانشگاه‌ها و مراکز دیگری به حوزه سرطان پستان ورود پیدا کردند، اما پژوهشکده سرطان معتمد بیش از ۲۵ سال است که به صورت تخصصی، در حوزه تشخیص و درمان سرطان پستان متمرکز است و از این لحاظ، قطب درمان سرطان پستان کشور محسوب می‌شود.

وی خاطر نشان کرد: درمان ناباروری یکی دیگر از عرصه‌هایی است که جهاد دانشگاهی خیلی زود به آن ورود پیدا کرد. مراکز خصوصی محدودی به صورت جزیره‌ای در تهران مشغول فعالیت بودند و بسیاری از مردم مناطق محروم و کم‌برخوردار از این خدمات بی‌بهره بودند؛ اما جهاد دانشگاهی با تأسیس پژوهشگاه رویان به این حوزه ورود پیدا کرد تا بتواند این خدمات را در اختیار عموم مردم جامعه قرار دهد و درحال حاضر، دو پژوهشگاه رویان و ابن‌سینا در حوزه درمان ناباروری بسیار فعال هستند. جهاد دانشگاهی با تأسیس پژوهشکده سرطان معتمد و پژوهشگاه‌های رویان و ابن‌سینا نشان داد که به بحث سلامت بانوان و خانواده، توجه ویژه‌ای داشته است.

معاون پژوهشی و آموزشی پژوهشکده سرطان معتمد تأکید کرد: از سوی دیگر، جهاد دانشگاهی همیشه به حوزه‌هایی ورود پیدا می‌کند که نیاز جدی در آن حوزه‌ها احساس می‌شود و بحث درمان، یکی از همین بخش‌های مغفول‌مانده محسوب می‌شود. به جرات می‌توانم بگویم، دانشگاه‌های کشور در بسیاری از زمینه‌هایی که جهاد دانشگاهی فعالیت می‌کند، ورود پیدا نکرده‌اند؛ شاید یکی از دلایل این موضوع این باشد که دانشگاه‌ها یک مرکز آکادمیک و آموزشی هستند، اما جهاد دانشگاهی همواره تلاش کرده است به پژوهش‌های کاربردی و فناورانه به صورت همزمان بپردازد و این موضوع، یکی از مزایایی ویژه جهاد دانشگاهی است.

سرطان پستان به اولویت درمانی کشور تبدیل شود

دکتر الفت‌بخش ضمن اشاره به حمایت‌هایی که طی بیش از ۴ دهه از فعالیت‌های جهاد دانشگاهی صورت گرفته است، گفت: حداقل در مورد پژوهشکده سرطان معتمد می‌دانم که حمایت‌های خوبی تاکنون صورت گرفته است، اما اگر حمایت‌های بیشتری می‌شدیم، می‌توانستیم خدمات بسیار بهتری ارائه کنیم. در برخی از حوزه‌ها، پژوهشگران ما واقعا با دست خالی وارد شدند. باید توجه کنیم که منابع جهاد دانشگاهی محدود است و بسیاری از کشورهای پیشرفته برای چنین پژوهش‌هایی در مرز دانش، بودجه‌های کلانی اختصاص می دهند. اما شاید پژوهشگران جهاد دانشگاهی با یک هزارم این بودجه‌ها، به این دستاوردها نائل شده‌اند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده معتمد تصریح کرد: در بسیاری از موارد از خیرین سلامت و نمایندگان مجلس دعوت کرده‌ایم تا از پژوهشکده سرطان معتمد و خدماتی که بیماران مبتلا به سرطان پستان ارائه می‌کنیم، بازدید کنند و واقعا از حمایت‌های آنها برخوردار بوده‌ایم، از جمله شبکه ملی تشخیص و درمان سرطان با حمایت مستقیم مجلس شکل گرفت. با توجه به اهمیت توجه به سلامت بانوان کشور و توجه ویژه به سرطان پستان در کل دنیا و ایران، این حوزه قطعاً به حمایت‌های بسیار بیشتری نیاز دارد و جا دارد که سرطان پستان، جزو اولویت‌های درمانی کشور قرار گیرد.

نگاه به فعالیت جهاد دانشگاهی در حوزه سرطان پستان به عنوان یک مأموریت ملی

دکتر الفت‌بخش تأکید کرد: از مسئولان کشور انتظار داریم با توجه به تجربه‌هایی که جهاد دانشگاهی در حوزه تشخیص و درمان سرطان پستان پیدا کرده است، این فعالیت را به شکل یک مأموریت ملی به جهاد دانشگاهی سپرده و از این نهاد حمایت کنند. در اجرای این مأموریت، جهاد دانشگاهی و پژوهشکده سرطان معتمد در کنار وزارت بهداشت قرار گرفته‌اند.

معاون پژوهشی و آموزشی پژوهشکده سرطان معتمد گفت: فکر می‌کنم یکی از مزیت‌های اصلی جهاد دانشگاهی، جهادگرانی است که در راه خدمت‌رسانی به مردم و پیشرفت کشور، با تمام جان و دل در این نهاد، خدمت جهادی می‌کنند. امیدوارم همه جهادگران بتوانند در عرصه‌های مختلف از جمله پزشکی، فنی و مهندسی، کشاورزی، علوم انسانی و اجتماعی، گام‌های بهتر و مؤثرتری بردارند و با حمایت‌های بیشتر دولت، مجلس و سایر نهادها، بتوانیم برای سربلندی کشور عزیزمان ایران تلاش کنیم.