آموزش همگانی
آناتومی پستان
محدوده پستان از نظر تشریحی، شامل منطقه مربع شکلی است که از بالا به استخوان ترقوه، از پایین به کش لباس زیر، از پهلو به خطی که از وسط حفره زیربغل به پایین رسم می شود و از داخل به جناغ سینه محدود می شود.
پستان عضوی است که از غدد تولید کننده شیر و مجاری شیری تشکیل شده است و اطراف این غدد و مجاری را بافت چربی و بافت نگهدارنده در بر گرفته اند. غدد مولد شیر به صورت گروهی قرار دارند و به هر گروه یک لوب می گویند که تعداد آنها 20-15 عدد است. بنابراین هر لوب شامل تعداد زیادی غدد کوچکتر به شکل خوشه انگور است که وظیفه تولید شیر را بر عهده دارند.به همین دلیل است که هنگام لمس پستان، آن را پشته پشته و غده غده احساس می کنیم. مجاری شیری، شیر تولید شده در داخل هر لوب را جمع آوری می کنند و به خارج از هر لوب انتقال می دهند.
بنابراین 20-15 مجرای شیری نیز وجود دارد که مستقیماً از هر لوب به نوک پستان می روند و شیر را از طریق منافذ نوک پستان به بیرون تخلیه می کنند.
در زیر بافت غددی و چربی پستان، عضلات قفسه سینه قرار دارند که پستان روی آنها قرار می گیرد. از غلاف پوشاننده این عضلات، طناب هایی به داخل پستان می روند و پس از عبور از لابه لای بافت پستان، به زیر پوست پستان می چسبند. این باعث می شود که پستان در وضعیت خاصی روی عضلات ثابت باقی بماند. به این طناب ها، لیگامانهای کوپر می گویند.
آشنایی با سرطان پستان
تمام بدن ما از سلول ساخته شده است. سلول ها بسیار کوچک هستند و فقط بوسیله میکروسکوپ دیده می شوند. بطور معمول، سلول ها تکثیر می شوند تا جانشین سلول های پیر و مرده شوند و یا اینکه در بچه ها، باعث رشد بدن شوند. این تکثیر و ازدیاد سلول ها تابع قوانین خاصی است. بنابراین سلول ها به اندازه لازم زیاد می شوند، نه کمتر و نه بیشتر. در هنگام بروز سرطان، رشد و تکثیر سلول ها از مهار و کنترل خارج می شود و تعداد زیاد از حدی سلول جدید ایجاد می شود که به تدریج، منجر به ایجاد توده یا تومور سرطانی می گردند.
سرطان پستان تقریباً یک بیماری مختص به خانمها است گرچه آقایان نیز مستثنی نیستند. خانم ها بیش از 99درصد مبتلایان را تشکیل می دهند. از نظر سنی بروز سرطان پستان در سن زیر 30 سال شیوع کمتری دارد.
در کشور های غربی، سرطان پستان عمدتاً در سنین بالای 50 سالگی دیده می شود، در حالی که طبق مطالعات انجام شده در کشور ما، تعداد مبتلایان در محدوده سنی 49-40 سال، بیشتر از سایر رده های سنی است. هم چنین تعداد بیماران جوان تر بیشتر از کشور های غربی است.
عوامل مستعد کننده شامل سن بالا، سابقه فامیلی، نازایی، اولین حاملگی بالای سن 30 سال، مصرف غذاهای حاوی چربی حیوانی زیاد و ... می باشند. بسیاری از این بیماران در مراحل اولیه علائم بالینی چندانی نداشته و بیماری بوسیله معاینه جراح و انجام ماموگرافی مشخص می شود. از نظر محل بروز سرطان در پستان، بیشترین قسمتی از پستان که امکان بروز سرطان را دارد ربع فوقانی خارجی پستان هاست.
در مراحل اولیه بیماری، ممکن است بیمار کاملاً بدون علامت باشد و پس از مراجعه جهت کنترل، شک به وجود سرطان در بیمار ایجاد شود و یا بوسیله روش های تشخیصی مثل ماموگرافی و یا سونوگرافی این شک تأیید گردد. گاهی پزشک معاینه کننده نیز علامت مهمی در بیمار پیدا نکرده و با انجام روش های تشخیصی نظیر ماموگرافی وجود یک ضایعه مشکوک به سرطان لزوم پیگیری و تشخیص قطعی بیماری ضرورت می یابد. بدیهی است در این موارد ضایعه سرطانی در مراحل اولیه تشخیص داده شده و درمان آن با موفقیت بیشتری همراه خواهد بود.
در مراحل اولیه سرطان پستان می تواند کاملاً بدون علامت باشد. در صورتی که بیماری در این مراحل تشخیص داده شود، درمان آن بسیارآسانتر خواهد بود.
علائم سرطان پستان
1- توده یا تومور پستان
توده بدون درد شایعترین علامت سرطان پستان می باشد که در حدود 75درصد موارد توسط خود بیمار بصورت اتفاقی یا در معاینه ماهیانه کشف می شود گاهی یک احساس نامطلوب مبهم در محل توده باعث توجه بیمار و کشف آن می شود.
با توجه به این که توده هم در بیماری های خوش خیم و هم در بیماری های بدخیم پستان می تواند دیده شود، بهتر است در صورت لمس هر توده ای در پستان جهت بررسی آن به پزشک مراجعه کنید.
خصوصیات توده های مشکوک به سرطان در لمس عبارتند از: قوام سفت یا سخت، غیر متحرک و با چسبندگی به بافت اطراف. همان گونه که ذکر شد اغلب این توده ها منفرد و بدون درد هستند.
2- ترشح از نوک پستان
ترشح از نوک پستان معمولاً به دنبال بیماری های خوش خیم پستان ایجاد می شود. با وجود اینکه وجود ترشحات نوک پستان در اغلب موارد همراه با سرطان پستان نیست، ولی به علت احتمال وجود سرطان در همراهی با این علامت، بررسی دقیق آن ضروری است.
وجود ترشح از هر دو پستان و از مجاری متعدد بطور معمول ناشی از یک اختلال هورمونی، مصرف دارو و یا تغییرات فیبروکیستیک منتشر است. در این موارد بررسی هورمونی بیمار، گرفتن شرح حال، مصرف داروها و استفاده از روش های تشخیصی مختلف با توجه به شرح حال و معاینه، کمک کننده خواهد بود به این مسئله باید توجه کرد که در خانم های چند زا، وجود ترشح مختصر شیری رنگ به مدت چندسال می تواند بدون وجود بیماری خاصی در پستان می تواند وجود داشته باشد. ترشح خونی که خود به خودی بوده و از یک پستان و از یک مجرا خارج شود، احتمال بیشتری برای همراهی با سرطان پستان دارد و شک به سرطان را افزایش می دهد.
طبق مطالعات انجام شده در20-5 درصد از بیماران، ترشح خونی یکطرفه پستان می تواند به دنبال سرطان پستان باشد و در بقیه موارد می تواند علامتی از وجود یک یا چند ضایعه کوچک خوش خیم در مجاری پستان (پاپیلوما) و یا تغییرات فیبروکیستیک و یا اتساع مجاری پستان باشد.
ترشحات پستان می تواند به رنگ های مختلف مشاهده شود (سفید، قهوه ای، آبی، خاکستری، قرمز، سبز و یا بدون رنگ). ترشح ناشی از سرطان پستان معمولاً خون واضح، خونابه ای و یا زرد شفاف می باشد.
آزمایش بررسی سلولی از ترشحات پستان که معمولاً انجام می شود برای اثبات وجود سرطان قابل اعتماد نیست. سن بالا و وجود هرگونه توده همراه با ترشحات پستان شک به وجود سرطان را بالا می برد. محل مجرایی که از آن ترشحات مشکوک خارج می شود معمولاً با جایگاه ضایعه اولیه مرتبط است و اغلب فشار بر همان ربع پستان باعث خروج ترشح می شود. گاهی با استفاده از عکسبرداری از پستان با ماده حاجب از همان مجرا (داکتوگرافی) می توان به وجود یک ضایعه کوچک در آن مجرا پی برد. اگر توده ای همراه با ترشح خونی از پستان لمس نشود می تواند بیانگر وجود ضایعه در مراحل اولیه باشد.
ترشحاتی که شک به وجود سرطان را بر می انگیزند:
* ترشحات خونی یا آبکی
* ترشحاتی که خود به خودی و بدون فشار خارج می شوند
* ترشحاتی که از یک پستان و از یک مجرای نوک پستان خارج می شود
* ترشحاتی که همراه با توده باشند
* ترشحات پس از یائسگی
خونی بودن و خود به خود خارج شدن ترشحات به خصوص وقتی که به همراه توده و از یک مجرا باشد، از اهمیت زیادی برخوردار است.
3- تغییرات پوست پستان
این تغییرات به دنبال فرورفتگی و یا کشیدگی پوست پستان ناشی از سرطان ایجاد می شود. تومور سرطانی، همچنان که نسوج اطراف خودش را درگیر می کند، باعث کوتاه شدن رباط های نگهدارنده پستان می شود و این تغییر، به نوبه خود فرورفتگی هایی در پوست ایجاد می کند.
فرورفتگی پوست پستان ممکن است بطور ثابت و مشخص وجود داشته باشد و یا در حالات خاصی از معاینه پستان دیده شود. کشیدگی پوست یک یافته قطعی دال بر سرطان نیست و گاهی بدنبال بیماری های خوش خیم پستان نیز یافت می شود.
در بعضی موارد، چسبندگی بافت سرطان به قسمت زیر پوست، باعث تغییر فرم پستان می شود. تغییر فرم هاله اطراف نوک پستان نیز می تواند دلیل بر وجود بافت سرطانی در زیر آن قسمت باشد. تهاجم بافت سرطانی به پوست ممکن است باعث ایجاد زخم در پوست شود.بندرت وجود عروق زیرجلدی برجسته و واضح در یک قسمت نیز می تواند شک به وجود سرطان را مطرح کند.
در موارد پیشرفته کشیدگی و متراکم شدن پستان به سمت بالا ایجاد می شود. وجود ضایعات پوستی متعدد ناشی از تهاجم سرطان نیز نشانه مرحله پیشرفته بیماری است. تورم پوست پستان و تغییرات مشخص پوست پرتقالی در پستان نشانه وخامت بیماری است و تورم همراه با قرمزی گرمی با و بدون درد ممکن است به علت سرطان التهابی پستان باشد. این نوع سرطان می تواند علائم عفونت و آبسه پستان را تقلید کند و باعث اشتباه بیمار و پزشک شود و بیمار مدت ها تحت درمان های ضدمیکروبی قرار گیرد. گاهی اوقات همراه با این حالت التهابی توده ای نیز لمس می شود ولی بطور معمول پستان متورم و سخت می شود. در این حالت توده واضحی لمس نمی شود. با وجود درد و قرمزی و گرمی در پستان مبتلا، بیمار علائم عمومی عفونت، مثل تب و لرز را ندارد . تهاجم به غدد لنفاوی زیربغل در مراحل اولیه بیماری اتفاق می افتد.
4- تغییرات نوک پستان
طبق مطالعات انجام شده حدود 30درصد از بیماران مبتلا به سرطان پستان گرفتاری نوک پستان را نشان می دهند. درگیری نوک پستان بیشتر در تومورهایی که در 2 ونیم سانتیمتری در نوک پستان واقع شده اند و یا اندازه بیش از 2 سانتی متر دارند مشاهده می شود.
از نظر بالینی دو نوع علامت ممکن است بروز کند:
- فرورفتگی نوک پستان
- بیماری پاژه نوک پستان
در بعضی افراد فرورفتگی نوک پستان ممکن است متعاقب شیردهی یا پس از دوران بلوغ و بدون نشانه خاصی ایجاد شود که قابل برگشت است ولی در سرطان، این فرورفتگی حالت ثابت دارد و با معاینه دقیق پستان ممکن است وجود توده ای در زیر نوک پستان مشخص شود.
بیماری پاژه نوک پستان نوعی از سرطان پستان است که در آن تغییرات پوستی نوک پستان بصورت ضایعات اگزمایی مرطوب یا خشک همراه با ضخامت و قرمزی و خراش هایی در نوک پستان، دیده می شود.
علائم شامل خارش، سوزش، قرمزی و سفتی نوک پستان و پوسته پوسته شدن نوک پستان می باشد. بتدریج و در صورت عدم درمان، بیماری به هاله اطراف نوک پستان و پوست گسترش می یابد. گاهی این بیماران با تشخیص اشتباه اگزما و بیماری های پوستی، مدت ها تحت درمان با پمادهای موضعی قرار می گیرند و همین مسئله درمان بیمار را به تأخیر می اندازد.
بنابراین در هر بیماری که علائم پوستی به درمان های موضعی پاسخ ندهد، باید به فکر سرطان بود و باید تحت انجام نمونه برداری قرار گیرد و با قطعی شدن تشخیص، اقدامات درمانی مناسب انجام پذیرد.
قرمزی و خارش مزمن نوک پستان همراه با پوسته پوسته شدن و ترک خوردن آن، نوعی از سرطان پستان به نام پاژه است، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.
5- بزرگی غدد لنفاوی زیر بغل
حدود 70 درصد لنف پستان از طریق سیستم لنفاوی زیربغل تخلیه می شود، بنابراین شایعترین محل تهاجم سرطان های پستان به غدد لنفاوی زیربغل می باشد.
گاهی بزرگی غدد لنفاوی همراه با لمس توده ای واضح در پستان است و گاهی توده مشخصی لمس نمی شود. البته تهاجم به غدد لنفاوی زیربغل در سرطان سایر اعضای بدن مثل ریه ها، تخمدان ها، کبد، کلیه و معده نیز می تواند ایجاد شود، ولی سرطان پستان شایعترین علت برای تهاجم به این غدد است.
در این موارد انجام ماموگرافی و سونوگرافی برای تشخیص کمک کننده است ولی یک ماموگرافی طبیعی رد کننده وجود سرطان در پستان نمی باشد و باید بیمار تحت انجام روش های تشخیصی تکمیلی و درمان مناسب قرار گیرد. بزرگی غدد لنفاوی زیر بغل ممکن است تنها نشانه یک سرطان مشخص در پستان باشد.
6- تغییراندازه در پستان
گاهی اوقات به علت بزرگی بیش از حد تومور در یک پستان، پستان ها از حالت متقارن خارج شده و بطور واضحی پستان یک طرف بزرگتر از طرف مقابل می شود. البته اندازه دو پستان در افراد سالم نیز کاملاً مشابه نیست ولی بزرگی یک پستان نسبت به طرف دیگر که اخیراً ایجاد شده باید مورد توجه قرار گیرد و با انجام معاینه، از عدم وجود توده و سلامت پستان مطمئن شد. گاهی توده های خوش خیم و کیست های بزرگ نیز باعث این عدم تقارن می شود که با معاینه و استفاده از روش های تشخیصی،می توان آنها را تشخیص داد.
7- تورم یک طرفه بازو و اندام فوقانی
به علت تهاجم سلول های سرطانی به عروق لنفاوی زیربغل و انسداد مسیر لنف، تخلیه مایع لنف اندام فوقانی در یک طرف مختل شده و باعث تورم آن اندام می شود. بیمار با احساس تورم و سنگینی یک طرفه اندام مراجعه می نماید که می تواند دردناک و یا بدون درد باشد. با معاینه دقیق از بیمار می توان وجود یک توده سرطانی را مسجل کرد. بروز این علامت به عنوان علائم اولیه، نادر و نشانه پیشرفته بودن بیماری است.
گاهی ممکن است برخی از این بیماران به اشتباه با تشخیص روماتیسم و ... تحت درمان های نامناسب قرار گیرند. بنابراین معاینه و بررسی دقیق پستان ها در صورت وجود چنین علامتی ضروری است.
8- تهاجم به اعضای دیگر(متاستاز)
گاهی سرطان پستان بدون علامت خاصی در پستان، علائمی در اعضای دیگر نشان می دهد که ممکن است به صورت درد استخوانی در یک محل خاص، علائم تنفسی به دنبال درگیری ریه، زردی و سایر علائم ناشی از بزرگی کبد، بزرگی غدد لنفاوی شکم، علائم عصبی ناشی از وجود توده در مغز و ... باشد.
در این موارد معاینه دقیق بیمار و بررسی های تشخیصی می تواند وجود بیماری را در پستان مشخص نماید. گاهی نیز کانون اصلی بیماری مشخص نمی شود و تنها با ارزیابی مشخص اندام علامت دار، تهاجم سرطان به آن قسمت تأیید می شود. این موارد نیز درمان خاص خود را ایجاب می کند.
روش های تشخیص قطعی سرطان پستان
روش های تشخیصی متعددی برای بررسی تومورهای مشکوک به سرطان در پستان وجود دارند. این روش ها که گاهی به تنهایی و گاهی همراه با یکدیگر برای تشخیص به کار می روند، عمدتاً شامل نمونه برداری یا بیوپسی، عکس برداری یا ماموگرافی، سونوگرافی و معاینه هستند. تنها روشی که تشخیص سرطان پستان را قطعی می کند، نمونه برداری یا بیوپسی است که در آن، قسمتی از یک تومور یاتمام آن از پستان خارج و بوسیله میکروسکوپ بررسی می شود. عمل نمونه برداری توسط جراح و بررسی توسط میکروسکوپ توسط متخصص آسیب شناسی انجام می گیرد.
بیوپسی ممکن است با روش جراحی انجام شود. به این ترتیب که بسته به اندازه تومور و شرایط بیمار، با استفاده از بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی، برشی روی محل تومور در پستان داده می شود، تمام تومور یا قسمتی از آن خارج و سپس محل برش، بخیه زده می شود. سپس نمونه به دست آمده به آزمایشگاه آسیب شناسی ارسال می شود. بیمار یکروز پس از این عمل قادر به انجام کارهای روزانه خویش است، فقط طی چند هفته بعد از آن نباید با دست سمت نمونه برداری شده اجسام سنگین را بلند نماید. زخم معمولاً طی کمتر از 10 روز بهبود خواهدیافت.
روش های دیگری نیز برای نمونه برداری وجود دارند، از جمله نمونه برداری به وسیله سوزن که در حال حاضر استفاده از آن رواج یافته است. در این روش و تحت بی حسی موضعی، با یک برش بسیار کوچک، پوست باز شده و به وسیله سوزن های به خصوصی که core نامیده می شوند، چندین نمونه از توده برداشته می شود. این روش بسیار آسان و مؤثر بوده و تقریباً همه آزمایشات لازم روی نمونه های بدست آمده از آن امکان پذیر است.
گاهی نیز بیوپسی از همان ابتدا در اتاق عمل صورت می گیرد. در مواردی که احتمال سرطانی بودن تومور زیاد است و روش های تشخیصی دیگر مثل ماموگرافی نیز احتمال بدخیمی را مطرح کرده اند، برخی از پزشکان ترجیح می دهند بیمار را به اتاق عمل ببرند و تحت بیهوشی عمومی یک نمونه فوری به آزمایشگاه بفرستند و در صورتی که جواب حاکی از سرطان باشد، عمل برداشت پستان در همان مرحله انجام می شود.
تکنیک های تصویربرداری شامل ماموگرافی، سونوگرافی، داکتوگرافی، MRI از اهمیت ویژه‌ای در تشخیص سرطان پستان برخوردار هستند.
عوامل خطر در ابتلا به سرطان پستان
سرطان پستان شایعترین سرطان زنان در کل جهان است. مطابق آمار سازمان بهداشت جهانی، میزان بروز این بیماری رو به افزایش است. اگر چه هنوز علت مشخصی برای این بیماری شناخته نشده است، اما به نظرمی رسد که در برخی از زنان، احتمال ابتلا به این بیماری بیشتر باشد. عوامل خطر شناخته شده برای سرطان پستان عبارتند از: سابقه فامیلی ابتلا به سرطان پستان در اقوام درجه اول، عوامل دوره باروری مانند بلوغ زودرس، یائسگی دیررس، سن اولین زایمان بیشتر از 30 سال، زایمان نکردن، عدم شیردهی، عوامل اجتماعی اقتصادی، چاقی پس از یائسگی و مصرف چربی زیاد، تابش اشعه به قفسه سینه و برخی از بیماری های خوش خیم پستان.
دارا بودن هر یک از عوامل فوق، بدین معنی نیست که شما حتماً به سرطان پستان مبتلا خواهید شد. بلکه مفهوم آن این است که اندکی بیشتر از جمعیت زنان عادی (فاقد عوامل خطر) در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستید، بنابراین بایستی تحت نظر پزشک از برنامه های تشخیص زودرس استفاده کنید.
سابقه فامیلی ابتلا به سرطان پستان
از بین فاکتور های شناخته شده مؤثر بر افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان، سابقه فامیلی از مهمترین عوامل محسوب می شود. در حدود 5 تا 10 درصد سرطان های پستان در زمینه سابقه فامیلی ایجاد می شوند و تخمین زده می شود که 20 تا 30 درصد از خانم های مبتلا به سرطان پستان حداقل یکی از بستگان درجه اولشان دچار سرطان پستان بوده است.
مطالعات پزشکی ثابت کرده اند که در خانم هایی که وابستگان درجه اول آنها (مادر، خواهر، دختر) مبتلا به سرطان پستان بوده اند، خطر ابتلا به این بیماری در سنین پایین تری وجود دارد و سرطان پستان دو طرفه در آنها شایعتر است.
از سوی دیگر خانم هایی که در سنین جوانتری دچار سرطان پستان می شوند، وابستگان درجه اول و دوم آنها در معرض خطر بالاتری از ابتلا به سرطان پستان می باشند. از مشخصات سرطان پستان با زمینه فامیلی، شروع بیماری در سنین پایین، میزان بالای بروز بیماری به صورت دو طرفه و همراهی سرطان پستان با سرطان های اعضای دیگر مثل تخمدان است.
شرایطی که اثبات کننده وجود استعداد ژنتیکی در یک خانم هستند عبارتند از:
1- ابتلا افراد متعدد در فامیل به یک نوع سرطان
2- تشخیص سرطان در سنین جوانتر نسبت به سن مورد انتظار در آن نوع سرطان
3- تشخیص دو یا سه نوع سرطان در یک فرد
4- سرطان دو طرفه یا چند کانونی در یک فرد
5- ابتلا به سرطان پستان در یک فرد مذکر خانواده
سرطان پستان در سنین پایین مهمترین مشخصه استعداد فامیلی ابتلا به سرطان است. وقتی وجود استعداد ژنتیکی در اعضا یک فامیل مورد شک است، باید مشاوره پزشکی و بررسی های لازم انجام گیرد تا اطلاعات کاملتری جهت اثبات این استعداد بدست آید.
در صورتی که مادر، خواهر یا دختر شما دچار سرطان پستان بوده اند، احتمال ابتلا به این بیماری در شما نیز کمی بیشتر از افراد عادی است و بهتر است زیر نظر پزشک از برنامه های تشخیص زودرس استفاده کنید.
چنانچه وجود این استعداد ژنتیکی در خانمی ثابت شود و آن خانم تحت پوشش برنامه های تشخیص زودرس قرار بگیرد، در صورت ابتلا به سرطان، بیماری وی در مراحل اولیه کشف خواهد شد و میزان طول عمرو کیفیت زندگی او افزایش خواهد یافت.
عوامل مربوط به دوره باروری و هورمون ها
عوامل خطر دوره باروری شامل موارد زیر هستند:
• قاعدگی زودرس و یائسگی دیررس
• وضعیت بارداری:
1. سن اولین بارداری بالای 30 سال
2. نازایی و بچه دار نشدن
• مصرف داروهای ضدبارداری در شرایط خاص
• درمان های هورمونی بعد از یائسگی
• عدم سابقه شیردهی به فرزندان
قاعدگی زودرس و یائسگی دیر رس
قاعدگی زودرس و یائسگی دیررس، خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می دهند. مطالعات زیادی نشان داده اند که سن بلوغ زیر 12 سال نسبت به سن بلوغ بالای 15 سال، خطر ابتلا به سرطان پستان را تا 2 برابر افزایش می دهد. در واقع هر عاملی که تماس بدن با استروژن را افزایش دهد، خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می دهد. مطالعات محدودی که در ایران در این زمینه انجام شده اند، ارتباطی بین سن شروع قاعدگی قبل از 12 سالگی با سرطان پستان پیدا نکرده اند. به هر حال برای اظهار نظر قطعی، باید مطالعات وسیع تری انجام شود.
سن یائسگی بیشتر از 55 سال نیز احتمال ابتلا به سرطان پستان را افزایش میدهد. زنانی که به طور طبیعی بعد از 55 سالگی یائسه شده اند، نسبت به زنانی که یائسگی آنها قبل از سن 45 سالگی بوده است دو برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان هستند.
همچنین احتمال ابتلا به بیماری در زنانی که هر دو تخمدان خود را پیش از 40 سالگی از بدن خارج کرده اند یا به هر علتی فعالیت هورمونی تخمدانها را از دست داده اند، کاهش می یابد.
وضعیت بارداری
سن اولین بارداری
در ابتدا لازم است اشاره شود که مقصود از بارداری در اینجا، دوره کامل و 9 ماهه بارداری است، اعم از اینکه منجر به تولد نوزاد زنده شده یا نشده باشد.
سن بالاتر از 30 سال در اولین بارداری خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می دهد. در مقابل وقتی سن اولین بارداری پایین تر باشد خطر سرطان پستان کمتر است. اهمیت سن کم در اولین زایمان، ناشی از بلوغ زودهنگام بافت پستان است که حساسیت آن را نسبت به عوامل سرطان زا کاهش می دهد.
بنابراین در صورتی که اولین بارداری و زایمان شما پس از 30 سالگی بوده است، بهتر است به سلامت پستان های خود توجه بیشتری داشته باشید.
نداشتن فرزند و نازایی
بچه دار نشدن خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می دهد. خطر ابتلا در زنان بدون فرزند مشابه خطر ابتلا در زنانی است که سن اولین زایمان آنها بیشتر از 30 سال است.
اگر شما مشکل نازایی دارید به ویژه اگر این مشکل به علت اختلالات هورمونی شما است، بهتر است تحت پوشش برنامه های تشخیصی زودرس قرار بگیرید.
مصرف داروهای ضدبارداری
مطالعات قبلی نشان داده بودند که بین مصرف قرص های ضد بارداری و افزایش خطر سرطان پستان، رابطه ای کوچک وجود دارد. بررسی های بعدی، تاثیر این داروها را در دو گروه از زنان مورد ارزیابی قرار دادند: گروه اول زنان جوانی که از این داروها به مدت طولانی استفاده کرده بودند و گروه دوم، زنانی که قبل از اولین بارداری این قرص ها را مورد استفاده قرار داده بودند
طبق نتایج بسیاری از مطالعات مصرف این داروها به مدت 4 سال یا بیشتر و قبل از اولین حاملگی در زنان جوان، خطر سرطان پستان را افزایش می دهد و ممکن است این اثرات تا 10 سال پس از مصرف باقی بماند، اگرچه این نتایج هنوز مورد بحث است. به علت شیوع کمتر مصرف قرص های ضد بارداری در 30 سال گذشته، اطلاعات موجود در این زمینه کامل نیست و مطالعات بیشتر ضرورت دارد.
درمان های هورمونی بعد از یائسگی
این نوع درمان، یک درمان دارویی برای جانشین کردن هورمون های طبیعی تخمدان در زمان یائسگی است. در حال حاضر برای جلوگیری از عوارض یائسگی، ترکیبات استروژنی و پروژسترونی پس از یائسگی استفاده می شود. در بسیاری از خانم ها پس از یائسگی ترکیبی از این دو هورمون به عنوان درمان هورمونی جایگزین تجویز می گردد.
هر خانم در سن یائسگی دارای شرایط خاص خود است و برای درمان هورمونی بایستی تحت نظر پزشک معالج خویش باشد. بنابراین:
از هر گونه مصرف خودسرانه داروهای هورمونی پرهیز نمائید.
هرگز توصیه به درمان هورمونی از دوستان و آشنایان را بدون مشورت با پزشک معالج نپذیرید.
درمان های هورمونی جایگزین دارای منافع زیر می باشد:
1) کاهش گر گرفتگی و تعریق شبانه پس از یائسگی
2) کاهش خشکی مجرای تناسلی
3) برطرف شدن خستگی و تغییرات خلقی ناشی از یائسگی
4) برطرف شدن اختلالات خواب
5) برطرف شدن درجاتی از بی اختیاری ادرار
6) کاهش مرگ و میر ناشی از بیماری های قلبی
7) جلوگیری از پوکی استخوان
آیا درمان هورمونی خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش میدهد؟
هورمون درمانی خطر سرطان پستان را تا 30 درصد افزایش می دهد. فواید مصرف آن به میزان خطر سرطان پستان و سایر عوامل بستگی دارد که توسط پزشک تعیین می شود.
پزشک معالج شما، شما را از نظر وجود عوامل خطر ابتلا به سرطان پستان بررسی می کندو با توجه به مزایاو معایب این روش، جهت تجویز یا عدم تجویز این هورمون ها تصمیم می گیرد.
عواملی که باید توسط پزشک بررسی گردد:
1) سابقه ابتلا به سرطان پستان در فرد یا در بستگان فرد
2) سابقه مشکلات قلبی و فشار خون
3) سابقه مشکلات انعقادی
4) سابقه بیماری کیسه صفرا
مهمترین عامل در این موضوع، بررسی سابقه ابتلا به سرطان پستان است. اگر بیماری سابقه قبلی سرطان پستان داشته باشد یا اینکه سابقه ابتلا در بستگان وی وجود داشته باشد، باید حتماً به پزشک اطلاع دهد تا در تصمیم گیری نهایی وی مشکلی ایجاد نگردد.
همچنین سابقه بیماری قلبی و بالا بودن فشار خون و یا وجود سابقه فامیلی این بیماری ها، عامل بسیار مهمی هستند که باید پزشک معالج را از آنها مطلع کرد. اگر فردی در موارد مذکور سابقه ای داشت باید دقیقاً به پزشک معالج اطلاع دهد تا در مورد مزایا و معایب درمان هورمون، نظر نهایی از جانب پزشک اعمال گردد.
افرادی که تحت درمان های جایگزینی هورمون قرار می گیرند، باید از برنامه های تشخیص زودرس سرطان پستان استفاده کنند در این صورت استفاده از هورمون های جایگزین خطر مرگ در سرطان پستان را افزایش نمی دهد.
سابقه شیردهی به فرزندان
شیر دادن مادر به فرزند، به عنوان یک عامل حمایت کننده در برابر سرطان پستان، خطر ابتلا به این بیماری را کاهش می دهد. به نظر می رسد تأثیر شیردهی، به طول مدت و زمان آن بستگی نداشته باشد. تأثیر حمایتی شیردهی در سرطان پستان قبل از یائسگی واضحتر است. گفته می شود هر چه زمان شیردهی طولانی تر باشد، این اثر محافظتی قویتر خواهد بود، به ویژه اگر این مدت بیشتر از 6 ماه باشد.
البته کم بودن شیر یا ترشح نشدن آن در بعضی خانم ها که منجر به کاهش دوران شیردهی به زیر 6 ماه شده باشد، اثری در بروز سرطان پستان ندارد. همچنین قطع شیر با استفاده از داروهای هورمونی باعث افزایش خطر سرطان پستان نمی شود ولی اگر سن مادر در زمان شیردهی پایین تر باشد، این اثر محافظتی بیشتر خواهد شد. به هر حال، از آنجا که شیردهی در بین مادران غربی چندان متداول نیست، این موضوع مستلزم بررسی های وسیعتر در کشور خودمان است.
چگونه می توانیم خطر سرطان پستان را کاهش دهیم؟
کسانی که سابقه ابتلا به سرطان پستان را در یکی از بستگان دارند نمی توانند این عامل را تغییر دهند.
افرادی که قاعدگی زودهنگام یا یائسگی دیر هنگام دارند نمی توانند این عامل را تغییر دهند.
ولی این افراد می توانند با انجام اقدامات زیر اثر سایر عوامل خطر را کاهش دهند:
* تعدیل وزن در حد متناسب
* کاهش چربی رژیم غذایی
* نجام ورزش روزانه به طور مرتب
* عدم مصرف هورمون بعد از یائسگی
بعضی از عوامل خطر سرطان پستان قابل کنترل هستند و با کمی دقت، می تواند این عوامل را تحت کنترل درآورد.
نقش آلودگی های محیطی در بروز سرطان پستان
شواهدی وجود دارند که نشان می دهند عوامل محیطی و آلودگی ها، می توانند بر میز ان بروز و مرگ و میر سرطان پستان تأثیر بگذارند. در اینجا بعضی از عوامل محیطی را که می توانند در بروز سرطان پستان مؤثر باشند مورد بررسی قرار می دهیم:
قرار گرفتن در معرض اشعه
مطالعات بهداشتی ثابت کرده اند که قرار گرفتن بافت پستان در معرض اشعه با افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان همراه می باشد. این اثر در خانم های جوانی که پس از بمباران اتمی زنده مانده اند نیز مشخص شده است.
همچنین در خانم هایی که مکرراً تحت انجام عکسبرداری از قفسه سینه قرار گرفته اند و یا به علت وجود سرطان های قسمت فوقانی بدن تحت انجام درمان با اشعه یونیزان (رادیوتراپی) قرار می گیرند این مسئله گزارش شده است.
افزایش خطر بیماری به دنبال تابش اشعه زیاد، به سن بیمار نیز بستگی دارد و هر چه سن پایین تر باشد احتمال این مسئله بیشتر است (به خصوص در سنین 30-10 سال). نکته مهم این است که انجام ماموگرافی جهت تشخیص بیماری یا تشخیص زودرس، چنین اثری را به دنبال ندارد، به خصوص اینکه بطور عمده بعد از سنین 40-35 سالگی انجام می شود.
در مورد خانم هایی که به علت سرطان پستان یک طرفه تحت انجام رادیوتراپی قفسه سینه قرار می گیرند، بخصوص در سنین زیر 45 سال افزایش خطر سرطان پستان در پستان مقابل گزارش شده است. البته یک فاصله زمانی حداقل 10 سال برای بروز سرطان پستان وجود دارد که گاهی این فاصله زمانی کاهش می یابد. اگر چه این احتمال کم است. ولی بر لزوم پیگیری بیماران مبتلا به این بیماری پس از درمان، تأکید می کند.
سیگار و الکل
مصرف سیگار با ابتلا به بسیاری از سرطان ها رابطه دارد. در بعضی از مطالعات مصرف سیگار در دوران نوجوانی و بلوغ که بافت پستان به مواد سرطان زا حساسیت بیشتری دارد، با افزایش خطر سرطان پستان توأم بوده است. همچنین افزایش خطر در افرادی که در معرض دود سیگار قرار گرفته اند دیده شده و علت آن این است که دود ناشی از سوختن سیگار دارای عوامل سرطان زای بیشتری است. مصرف الکل نیز باعث افزایش سطح سرمی استرادیول می شود و ارتباط مصرف الکل با سرطان پستان مشاهده شده است.
سایر عوامل
تجمع سموم ارگانوکلره مثل D.D.T در بدن و قرار گرفتن در معرض میدان های الکترومغناطیسی در محیط کاری احتمال دارد با افزایش خطر سرطان پستان همراه باشد ولی این اثرات صددرصد ثابت شده نیستند و برای اثبات آنها باید مطالعات وسیعتری صورت گیرد.
از بین آلودگی های محیطی که احتمال دارد خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهند، برخورد با اشعه مهمترین عامل محسوب می شود.